จังหวัดระนอง

ชื่อ ตำนานเมืองระนอง

ตำนานเมืองระนองแบ่งออกเป็น ๕ ตอน คือ
ตอนที่ ๑ ตำนานเมืองระนอง ในโบราณสมัยมีเนื้อความว่าด้วยฐานะของเมืองระนองตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา อาณาเขตของเมืองระนอง ภูมิประเทศของเมืองระนอง อาชีพของชาวเมืองระนอง จนถึงการตั้งภาษีผูกขาดอากรดีบุก สำเนาตราตั้ง จีนคอซู้เจียง เป็นหลวงรัตนเศรษฐี โดยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จีนคอซู้เจียงเป็นหลวงรัตนเศรษฐี ตำแหน่งขุนนางนายอากรแต่นั้นมา
ตอนที่ ๒ ยกเมืองระนองขึ้นเป็นหัวเมืองจัตวา เป็นเรื่องเมืองระนองในสมัยพระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีเนื้อความว่า ด้วยสำเนาตราตั้งหลวงรัตนเศรษฐีเป็นพระรัตนเศรษฐี เจ้าเมืองระนอง ยกเมืองระนองเป็นหัวเมืองจัตวามาขึ้นตรงต่อกรุงเทพฯ สำเนาตราตั้ง พระรัตนเศรษฐีเป็น
พระยารัตนเศรษฐี ผู้สำเร็จราชการเมืองระนอง พระยารัตนเศรษฐีปกครองเมืองระนองและประวัติสังเขปของ บุตรพระยารัตนเศรษฐี
ตอนที่ ๓ เรื่องตั้งข้าหลวงประจำหัวเมืองฝ่ายตะวันตก มีเนื้อความว่าด้วยเรื่องของภาษีอากรผล ประโยชน์หัวเมืองฝ่ายตะวันตกในรัชกาลที่ ๔ ว่าด้วย จีนกุลีที่เมืองระนองและภูเก็ตกำเริบ สำเนาศาลตราตั้ง พระยารัตนเศรษฐีเป็นพระยาดำรงสุจริตฯ จางวางกำกับเมืองระนอง สำเนาสารตราตั้งพระศรีโลหภูมิพิทักษ์
เป็นพระยารัตนเศรษฐี พระยาดำรงสุจริตฯ จัดการเรื่องทรัพย์สมบัติและถึงแก่กรรม สำเนาศาลตราพระราชทานคำจารึกฮวงซุ้ย พระยาดำรงสุจริตและทรงตั้งหลวงบริรักษ์โลหวิสัย เป็นพระอัษฏงคตทิศรักษา
ตอนที่ ๔ รับเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่เมืองระนอง ตอนนี้เนื้อหาส่วนใหญ่ เกี่ยวกับการเสด็จประพาสเมืองระนองของสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงบันทึกคราวเสด็จ ประพาสเลียบแหลมมลายู ร.ศ. (พ.ศ.๒๔๓๓) จะให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ สังคม ว
ัฒนธรรมของเมืองระนอง ในสมัยของพระองค์เป็นสำคัญ เนื้อความในตอนที่ ๔ มีเรื่องว่าด้วยเสด็จจาก เมืองตระถึงเมืองระนองเสด็จประทับที่เมืองระนอง เสด็จประพาสตลาดเมืองระนอง พระราชทานชื่อสถานที่ ในเมืองระนอง เสด็จไปทอดพระเนตรที่ฝังศพพระยาดำรงสุจริตฯ ว่าด้วยการปกครองเมืองระนอง และประวัติ
สกุล ณ ระนอง สมัยจัดมณฑลเทศาภิบาล
ตอนที่ ๕ รับเสด็จพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ เมืองระนอง เนื้อความในตอนนี้ ส่วนใหญ่เกี่ยวกับเมืองระนอง ในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเสด็จเมื่อปี พ.ศ.๒๔๖๐ และ เป็นลำดับสกุลวงศ์ ณ ระนอง คือพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวเลียบมณฑลปักษ์ใต้ เสด็จถึงเมืองระนอง พระราชทานพระแสงราชศัตราสำหรับเมืองระนอง คำถวายชัยมงคล พระราชดำรัสชอบเสด็จประพาสที่ฝังศพ สกุล ณ ระนอง ทอดพระเนตรระบำพม่า เสด็จจากเมืองระนองและลำดับวงศ์สกุล ณ ระนอง ซึ่งได้แสดงไว้ อย่างละเอียดมาก มีประโยชน์ทางวิชาการ
คติ / แนวคิด
.........................ตำนานเมืองระนองเป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชนุภาพ ทรงนิพนธ์ประทานแก่สกุล ณ ระนอง นับเป็นหลักฐาน เอกสารที่สำคัญยิ่งในการศึกษาประวัติศาสตร์สังคม และ วัฒนธรรมของเมืองระนอง โดยเฉพาะในช่วงต้นสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ แต่ครั้งเมืองระนองยังเป็นเมืองขึ้นของ
เมืองชุมพร จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว