จังหวัดแพร่

วัดพระธาตุช่อแฮ

เมืองแพร่มีมิ่งขวัญอันศักดิ์สิทธิ์ เสถียรสถิตบูรพารุ่งราศี
พุทธเกศาบรรจุไว้ในเจดีย์ ตำนานมีศรีสง่าพุทธาราม
พระบรมสารีริกธาตุ อภิวาทจิตผ่องแผ้วแก้วทั้งสาม
อีกพระเจ้าทันใจเกริกไกรนาม ทุกเขตคามศรัทธาสาธุการ
(สุนทร คำวังจันทร์ ... ประพันธ์)
สถานที่ตั้ง ตั้งอยู่หมู่ที่ ๕ ตำบลป่าแดง อำเภอเมืองแพร่ จังหวัดแพร่ มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ ๑๗๗ ไร่
ประวัติความเป็นมา
................. พระธาตุช่อแฮ เป็นปูชนียสถานศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวจังหวัดแพร่มาเป็นเวลาช้านาน มีตำนาน กล่าวไว้หลายทาง กล่าวคือ
๑. ตามพระราชพงศาวดารว่าด้วยกรุงสุโขทัย กล่าวถึงพระธาตุช่อแฮว่า สร้างใน พ.ศ.๑๘๗๙-๑๘๘๑ สมัยที่พระยาลิไททรงเป็นมหาอุปราช ได้ให้ขุนลัวะอ้ายก้อมนำพระเกศาและพระบรมสารีริกธาตุไปบรรจุไว้ในฐานเจดีย์ ที่สร้าง เพื่อให้คนทั้งหลายกราบไหว้บูชาแทนพระพุทธองค์อยู่บริเวณยอดดอยโกสิยธชัค ต่อมาครูบาศรีวิชัย ได้เป็นองค์ประธานในการปฏิสังขรณ์ โดยได้รื้อเอาทองเหลือง (จังโก) ออก แล้วเสริมสร้างองค์ พระเจดีย์ให้กว้างและสูงขึ้น โดยฐานกว้างประมาณ ๑๐ เมตรและสูง ๓๓ เมตร
๒. อีกทางหนึ่งกล่าวว่าสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จมาประทับใต้ต้นหมากบนดอยโกสิยธชัค เห็นว่าเป็นสถานที่ร่มรื่นเหมาะสมที่จะตั้งเป็นสถานที่ในพระพุทธศาสนา ได้แสดงอิทธิปาฏิหาริย์แก่ขุนลัวะ อ้ายก้อม ซึ่งเป็นเจ้าลาวมากราบไหว้และได้ประทานพระเกศาเส้นหนึ่ง มีรับสั่งให้เอาไปไว้ในถ้ำที่อยู่ใกล้ บริเวณนี้ เมื่อพระองค์ปรินิพพานไปแล้ว ให้เอาธาตุศอกข้างซ้ายมาบรรจุไว้ ณ สถานที่นี้และต่อไปภายหน้า จะได้ชื่อว่าเมืองแพร่เป็นเมืองใหญ่ ในสมัยของพระเจ้าอโศกมหาราชเป็นเวลา ๒๑๘ ปี หลังจากพระพุทธเจ้า เสด็จดับขันธ์ปรินิพพานไปแล้ว พระองค์กับพระอรหันต์ได้ร่วมกันอธิษฐานขออัญเชิญพระบรมธาตุไปสถิตย์ อยู่ในสถานที่ซึ่งพระพุทธเจ้าได้ทรงหมายไว้นั้นเถิด เมื่ออธิษฐานจบแล้วพระธาตุทั้งหลายก็เสด็จออกจากโกศ โดยทางอากาศไปตั้งอยู่ในแหล่งต่าง ๆ ในที่หมายรวมทั้ง ที่พระธาตุช่อแฮด้วย
ความสำคัญต่อชุมชน
................... พระธาตุช่อแฮเป็นศาสนสถานอันศักดิ์สิทธิ์ เป็นที่เคารพสักการะของชาวจังหวัดแพร่ และจังหวัดใกล้เคียงมาโดยตลอด ดังนั้นในวันขึ้น ๑๑ ค่ำเดือน ๖ เหนือ (เดือน ๔ ใต้) ถึงวันขึ้น ๑๕ ค่ำเดือน ๖ ทุกปี จังหวัดแพร่จะจัดงานนมัสการพระธาตุช่อแฮเป็นเวลา ๕ วัน ๕ คืน
ลักษณะทางสถาปัตยกรรม
..................... ลักษณะขององค์พระธาตุเป็นเจดีย์รูปแปดเหลี่ยม ศิลปะแบบเชียงแสน บุด้วยทองดอกบวบ สูง ๓๓ เมตร ฐานสี่เหลี่ยมกว้างด้านละ ๑๐ เมตร ตั้งอยู่บนเนินเขา มีบันไดขึ้น ๔ ทาง นอกจากนั้นในวัดยังมีพระเจ้าทันใจ เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ พอกปูนลงรักปิดทอง หน้าตักกว้าง ๓๐ นิ้ว สูงประมาณ ๘ ศอก
และมีวิหารจตุรมุข ๑ หลัง
เส้นทางเข้าสู่วัดพระธาตุช่อแฮ
...................ห่างจากศาลากลางในทางทิศตะวันออก ตามเส้นทางถนนสายตรงประมาณ ๙ กิโลเมตร