จังหวัดอุดรธานี

ประวัติวัดมหาธาตุเจดีย์

สถานที่ตั้ง บ้านดอนแก้ว ตำบลตูมใต้ อำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี
ประวัติความเป็นมา
..............ดอนแก้ว เป็นเกาะเล็ก ๆ กลางหนองหานน้อยกุมภวาปี ซึ่งเป็นต้นกำเนิดแม่น้ำลำปาว ตำนานเล่าว่า พระอรหันต์กลุ่มหนึ่งจะไปนมัสการพระธาตุพนม ได้มาพักแรมที่ดอนแก้ว พระอรหันต์องค์หนึ่งอาพาธหนักถึง นิพพาน พระอรหันต์ทั้งหลายที่เหลืออยู่จึงถวายเพลิงท่าน และก่อเจดีย์บรรจุพระธาตุไว้
ต่อมาประมาณ พ.ศ. ๑๑ มีกลุ่มคนเข้ามาในดอนแก้ว แล้วสร้างใบเสมาหินทรายล้อมรอบพระธาตุไว้ และปักรายรอบบริเวณดอนแก้ว จากการศึกษาพบว่าเป็นเสมาสมัยทวาราวดี
ต่อมาในสมัยหลังมีพระภิกษุเขมรชื่อ หลวงปู่อุ้ม ได้ธุดงค์ผ่านมาพบพระธาตุเจดีย์นี้ เป็นพระธาตุร้าง ปรักหักพัง จึงได้รวบรวมชาวบ้านละแวกใกล้เคียงปฏิสังขรณ์พระธาตุให้สมบูรณ์ ต่อมาชุมชนลาวได้อพยพจาก เมืองร้อยเอ็ด เมืองชัยภูมิ เข้ามาตั้งถิ่นฐานที่ดอนแก้ว มีท้าวชินเป็น
หัวหน้าชุมชนได้ปฏิสังขรณ์บูรณะพระธาตุเจดีย์ขึ้น (จากจารึกที่ฐานพระธาตุเป็นตัวลาวโบราณ) บอกว่า บูรณะเสร็จปี พ.ศ. ๒๔๔๑
..............ประมาณปี พ.ศ. ๒๔๗๒ มีชุมชนหลายกลุ่มเข้ามาอยู่ในดอนแก้ว ส่วนใหญ่เป็นลาวเวียง จึงได้สร้างวัดเพื่อประกอบพิธีทางศาสนาขึ้นที่ดอนแก้วให้ชื่อว่า "วัดมหาธาตุ" พ.ศ. ๒๓๑๓ พระครูสังฆรักษ์ (ชน) เจ้าอาวาส ร่วมมือกับชาวบ้านดอนแก้ว ปฏิสังขรณ์พระธาตุให้แข็งแรงกว่าเดิม จากการศึกษาของนักโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรพบว่า อายุของพระธาตุเจดีย์มีอายุ ไม่ต่ำกว่า ๑,๕๐๐ ปี และเสมาที่ปักรายรอบประมาณ พ.ศ. ๑๑
ความสัมพันธ์กับชุมชน
...............พระมหาธาตุ เป็นที่ยึดเหนียวจิตใจของประชาชนในท้องถิ่น มีประชาชนไปนมัสการกราบไหว้ตลอดปี
ลักษณะทางสถาปัตยกรรม
...............พระธาตุเจดีย์ เป็นเจดีย์ทรงเหลี่ยม ตั้งอยู่บนฐานศิลาแลง ๒ ชั้น ชั้นแรกกว้างด้านละ ๑๔ เมตร สูง ๑.๒๕ เมตร มีทางขึ้นลงด้านทิศตะวันออก และทิศตะวันตก ชั้นที่ ๒ กว้าง ยาวด้านละ ๑๐ เมตร สูง ๑.๕๐ เมตร มีทางขึ้นลง ๔ ด้าน และฐานชั้นนี้เป็นลานประทักษิณเจดีย์ องค์พระธาตุก่อด้วยอิฐถือปูน ก่อจากฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีประติมากรรมปูนปั้นรูปกลีบบัวหงาย ประดับที่มุมทั้ง ๔ และมีประติมากรรมนูนต่ำ ภาพพระพุทธเจ้า พระสาวก เทวดา และ บุคคล ประดับ
โดยรอบ เรือนธาตุเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสซ้อนชั้น ๓ ชั้น สูงขึ้นไปตามลำดับ โดยมีบัวคว่ำ บัวหงายและบัวลูกแก้ว คั่นเป็นลักษณะสถาปัตยกรรมล้านช้าง คล้ายธาตุไม้ของอีสาน เป็นการรับอิทธิพลพระธาตุหลวงเวียงจันทน์ ยอดธาตุเป็นปลีเล็กเรียวแหลมขึ้นไป พบใบเสมาหินทราย บางหลักเป็นรูปสี่เหลี่ยมแบน บางหลักกลมใหญ่ บางหลักกลมเฉพาะตอนต่ำจาก ฐาน ตอนเหนือฐานเป็นรูปสี่เหลี่ยมหนา ยาวขึ้นไปกว่า ๓ เมตร หลักหนึ่งมีภาพจำหลักเป็นฐานกลีบบัว เหนือ
กลีบบัวเป็นรูปคล้ายช้างคู่หนึ่งถวายความเคารพเทวรูปสตรีที่ประทับกึ่งกลาง แสดงปางพระพุทธเจ้าประสูติ หลักหนึ่งมีจารึกที่ลบเลือนอ่านไม่ออก เสมาหลายหลักปรักหักพัง
เส้นทางเข้าสู่พระมหาธาตุดอนแก้ว
...............จากจังหวัดอุดรธานีตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข ๒ อุดรธานี-ขอนแก่น ถึงทางพาด (ทางแยกเข้า) กุมภวาปีเลี้ยวซ้ายเข้าสู่อำเภอกุมภวาปี ระยะทาง ๑๕ กิโลเมตร เดินทางเข้าสู่เกาะดอนแก้วประมาณ ๑ กิโลเมตร