จังหวัดสุโขทัย

ตำนานเขานางคำ

เนื้อเรื่อง
...............นายร่วง หรือพระร่วงผู้มีวาจาสิทธิ์แอบไปหลงรักนางคำสาวสวยที่สุดในหมู่บ้านแห่งหนึ่ง นายร่วง พยายามตามตื้อนางคำเพื่อให้นางเห็นใจแต่ก็มิได้ผล นางคำได้ออกอุบายโดยการชวนนายร่วงดำนาแข่งกัน ถ้านายร่วงชนะนางคำจะยอมแต่งงานด้วย แต่ถ้านายร่วงแพ้ต้องเลิกยุ่งเกี่ยวกับนาง นายร่วงตอบตกลงและ
นัดแนะวันแข่งขันดำนา เมื่อถึงวันแข่งขันนายร่วงก็แต่งตัวเสียโก้แล้วมายืนดูนางคำดำนา นางคำเริ่มลงมือดำนาจนเกือบจะ เสร็จนายร่วงก็ไม่มีท่าทีว่าจะลงมือดำนาเลย นางคำแปลกใจมากเพราะไม่มีวี่แววว่านายร่วงจะลงมือดำนา จึงตะโกนถามว่าเมื่อไรจะลงมือดำนาสักที นายร่วงยืนยิ้มกริ่มดูนางคำดำนามาตั้งแต่ต้นพลางคิดในใจว่าแค่
อึดใจเดียวก็เสร็จแล้วเพราะตนเองเป็นผู้มีวาจาสิทธิ์ ในที่สุดนางคำก็ตะโกนถามนายร่วงด้วยประโยคเดิมอีก นายร่วงได้ฟังดังนั้นก็จึงตะโกนตอบนางคำไปว่า เอาล่ะ ต่อไปนี้ข้าจะดำนาแล้วนะ เอ้านาจงเต็มไปด้วย ต้นกล้าทั้งแปลงเดี๋ยวนี้ พอพูดจบก็มี ต้นกล้าเต็มท้องนา นางคำตกใจมากที่เห็นต้นกล้าเต็มท้องนา จึงตะโกนว่า นายร่วงเป็นคนขี้โกง เมื่อนายร่วงทวงสัญญานางก็บ่ายเบี่ยงโดยอ้างว่าไม่เห็นนายร่วงลงมือ ดำนาเลย แล้ววิ่งหนีขึ้นไปแอบในถ้ำ แล้วนำผ้าถุงมาปิดปากถ้ำไว้ เพื่อไม่ให้นายร่วงเข้าไปในถ้ำ นายร่วง พยายามอ้อนวอนให้นางคำออกมาจากถ้ำเท่าไร ๆ ก็ไม่เป็นผล จึงสาปให้นางคำอยู่ในถ้ำตลอดไป ชาวบ้าน จึงเรียกเขานั้นว่า เขานางคำ ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ปัจจุบันเขานางคำอยู่ที่อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย
คติ / แนวคิด
................ตำนานเรื่องนี้นอกจากจะช่วยอธิบายชื่อของภูเขาลูกหนึ่งในอำเภอศรีสัชนาลัยแล้ว ยังให้คติแก่ผู้ฟัง ในเรื่องของความกล้าหาญ ที่ไม่ถูกกาลเทศะซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อตนเองได้อีกด้วย