จังหวัดเชียงราย

ตำนาน เวียงพางคำ เวียงพานคำ เวียงพาน

สถานที่ตั้ง
..................... เวียงพางคำ ตั้งอยู่ที่อำเภอแม่สาย จังหวัดเชียงราย บริเวณรอบที่ว่าการอำเภอแม่สายทั้ง สองฟากถนนพหลโยธิน แนวเขตด้านเหนือ อยู่ห่างจากชายแดนติดต่อกับอำเภอท่าขี้เหล็กของสหภาพพม่า ประมาณ ๑ กิโลเมตรเศษ ส่วนแนวเขตด้านใต้อยู่ใต้ที่ว่าการอำเภอประมาณ ๖๐๐ เมตร ส่วนด้านตะวันออก และตะวันตกของถนนนั้น มีแนวกำแพงเดิมห่างจากถนนด้านละประมาณ ๕๐๐-๖๐๐ เมตร ตามความโค้ง ของถนน
ประวัติความเป็นมา
......................เวียงพางคำ ปรากฏชื่อในตำนานสิงหนติโยนกชัยบุรีศรีเชียงแสน ว่าเป็นเมืองที่บูรณะขึ้นจากเมืองเดิม ของชาวลัวะที่ชื่อว่า เวียงสี่ทวง ซึ่งตั้งอยู่ริมฝั่งแม่น้ำสาย พระองค์พังเสียเมืองโยนกให้แก่ขอมต้องไปพำนักที่ เมืองสี่ทวงและไปได้พระโอรสที่นี่ คือพระองค์พรหมกุมาร พระองค์พรหมกุมารอายุได้ ๑๖ พรรษา ก็ปราบ
ขอมได้โยนกคืน และทรงพระสุบินว่าจะได้พญาช้างเผือกสามเชือกมาเป็นช้างคู่บารมี วันต่อมาพบงูใหญ่ลอย มาตามแม่น้ำโขง ก็ปล่อยให้ผ่านไปสองตัว จนถึงตัวที่สามจึงสงสัยว่าอาจเป็นช้างที่ปรากฏในฝัน จึงคล้องไว้ และพบว่าเป็นช้างจริง แต่ช้างไม่ยอมขึ้นจากน้ำ ปุโรหิตแนะนำให้นำทองคำมาตีเป็นพานอัญเชิญขึ้น ช้างจึง
ยอมขึ้นจากน้ำ และพาพระยาพรหมไปยังเวียงสี่ทวง พระยาพรหมได้ปรับปรุงและปฏิสังขรณ์เวียงสี่ทวงใหม่ และเปลี่ยนชื่อเป็นเวียงพานคำ ในภายหลังเวียงพางคำได้รับการบูรณะปรับผังเวียงแล้วกลายเป็นเมืองร้างไป หลายศตวรรษ โดยไม่ปรากฏบทบาทในตำนานหรือประวัติศาสตร์อีก
ลักษณะทั่วไป
.....................เป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า วางตัวในแนวทิศเหนือ - ใต้ ขนาด ๕๐๐ x ๑,๕๐๐ เมตร มีคูเมืองชั้นเดียวกว้าง ๑๕.๒๐ เมตร สูง ๓ เมตร
หลักฐานที่พบ
.....................ปัจจุบันนี้ร่องรอยเดิมของเวียงพางคำได้แก่แนวกำแพงและคูน้ำลึก ซึ่งบางจุดก็ปรากฏครบทั้งสอง
อย่าง บางแห่งเหลือเพียงคูน้ำลึก และบางแห่งอาศัยลำห้วยธรรมชาติกับเนินเขา ดังนี้
๑. ทิศเหนือ มีแนวกำแพงที่ด้านเหนือของวัดเวียงพาน กับเหลือกำแพงเล็กน้อยด้านตะวันออกของ ถนนซึ่งขนานไปกับถนนไปโรงฆ่าสัตว์
๒. ทิศตะวันออก ถึงมุมด้านตะวันออกเฉียงใต้ บริเวณบ้านป่ายางเหลือกำแพงกับคูน้ำลึกเป็นแห่งๆ
๓. ทิศใต้ ปรากฏแนวกำแพงชัดเจนทางฟากตะวันตกของถนน เป็นแนวกำหนดเขตแดนของสถานีใบยาสูบแม่สาย
๔ ทิศตะวันตก เป็นด้านที่มีร่องรอยมากกว่าด้านอื่น คือ ที่หลังวัดเวียงพานหลังโรงพยาบาลแม่สาย หลังวัดพรหมวิหาร และหลังสถานีใบยาสูบแม่สาย มีทั้งกำแพงและคูน้ำลึก นอกจากนี้มีคูน้ำธรรมชาติหลัง โรงเรียนดรุณราษฎร์วิทยา และคูน้ำหลังอาคารที่ว่าการอำเภอแม่สาย
เส้นทางเข้าสู่เวียงพางคำ
......................ถนนพหลโยธินได้ผ่าเวียงพางคำจากเหนือลงใต้ออกเป็นสองฟาก ซึ่งมีถนนซอยหลายซอยออกไปยัง ชุมชนทั้งสองฟาก นอกจากนี้บางส่วน ของแนวเวียงพางคำอยู่ในเขตของสถานที่ราชการ หรือติดต่อกับสถานที่ ราชการ และชุมชน การเข้าไปชมร่องรอยของเวียงพางคำจึงสะดวกทุกด้าน