จังหวัดเชียงราย

ตำนานเจ้าแม่นางแก้ว, ตำนานดอยนางแก้ว

เนื้อเรื่อง
.................ตำนานเจ้าแม่นางแก้ว เป็นเรื่องเล่าสืบต่อกันมาโดยไม่สามารถระบุความเก่าแก่ได้ชัดเจนและรายละเอียด ของเรื่องก็แตกต่างกันไป เรื่องที่ตรงกันคือนางแก้วได้มาเสียชีวิตที่เขตต่อแดนเชียงรายกับเชียงใหม่ ระหว่างดอยขุนลาวกับดอยแม่โถ ซึ่งเป็นเส้นทางคมนาคม ที่ชาวเมืองทั้งสองใช้สัญจรไปมา เป็นเวลานานมากแล้ว
.................ตำนานหนึ่งเล่าว่า นางแก้วเป็นชาวเชียงตุงที่รักใคร่ได้เสียกับพ่อค้าชาวเชียงใหม่ ผู้ให้สัญญาแก่นาง ก่อนกลับเชียงใหม่ว่า ปีถัดไปจะกลับไปรับนาง หลังจากนั้นไม่นาน นางแก้วก็ทราบว่าตนเองตั้งครรภ์ และถูกพ่อแม่บังคับให้แต่งงานกับผู้มีอำนาจในเชียงตุง ครั้นเมื่อชายคนรักของนางเดินทางจากเชียงใหม่ไปเชียงตุง
ในปีถัดไปได้ทราบเรื่อง จึงรู้สึกเศร้าเสียใจ และเดินทางกลับด้วยความผิดหวัง นางแก้วได้หอบลูกออกติดตาม คนรักเก่าและสามีก็ออกติดตามนาง จนกระทั่งมาทันกันที่บนดอยแห่งนี้ และนางแก้วถูกฆ่าตายวิญญาณจึง สิงอยู่ที่นี่และต่อมากลายเป็นเจ้าแม่ที่ผู้สัญจรไปมาเคารพนับถืออีกตำนานหนึ่งเล่าว่า นางแก้วเป็นชาวเชียง
ตุงที่หลงรักพระภิกษุรูปหนึ่ง และพยายามออกติดตามหาจนมาอกแตกตายที่ยอดดอยแห่งนี้
.................... ตำนานนี้คล้าย กับอีกตำนานหนึ่งที่ว่า นางติดตามหาอ้ายงุ้มฟ้าซึ่งนางหลงรักอยู่ แต่หาไม่พบจนมาอกแตกตายที่นี่ อีกตำนานหนึ่งเล่าว่า นางแก้วเป็นชาวขุนลาว และเป็นคู่หมั้นกับขุนคง ขบวนเกวียนขันหมากของขุนคง เดินทางมาถึงบริเวณนี้ก็พลัดตกเขาขุนคงเสียชีวิต นางแก้วจึงตรอมใจตายและวิญญาณสิงอยู่ ณ บริเวณนี้
คติ / แนวคิด
................ตำนานนางแก้วก็เป็นเรื่องเกี่ยวกับความรัก ความผิดหวัง และความตายของ หญิงผู้หนึ่งที่ซื่อสัตย์ต่อสามีหรือชายที่ตนรัก โดยเชื่อมโยง กับจินตนาการของมนุษย์ที่มองเห็นธรรมชาติเป็นรูปต่าง ๆ เช่น ดอยนางแก้ว ในเรื่องนี้มีลักษณะคล้ายผู้หญิงนอนหงาย