จังหวัดหนองบัวลำภู

ชื่อ ตำนานพระวอ-พระตา

เนื้อเรื่อง
.....................พระวอและพระตา เป็นพี่น้องกัน เดิมเป็นเสนาบดีของราชสำนักกรุงศรีสัตนาคนหุต ในช่วงปลายรัชสมัยของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชที่ ๒ จนถึงสมัยพระเจ้าสิริบุญสาร พระวอและพระตามีส่วนช่วยให้พระเจ้า สิริบุญสารได้เป็นกษัตริย์ และได้รับตำแหน่งเป็นเสนาบดี ต่อมาเกิดการขัดแย้งด้วยพระเจ้าสิริบุญสารระแวง ว่า พระวอและพระตาจะชิงราชสมบัติจึงขอลูกสาวไปเป็นนางห้าม พระวอและพระตาไม่ยอมถวายและคิดว่า
จะอยู่ในเมืองศรีสัตนาคนหุตอย่างไม่เป็นสุข จึงชวนสมัครพรรคพวกอพยพครอบครัวบ่าวไพร่จากเวียงจันทน์ ไปอยู่บ้านหินโงม เขตเมืองหนองบัวลุ่มภูอันเคยเป็นเมืองของเจ้าปางคำบิดาของท่าน เนื่องจากพระวอและ พระตาเคยเป็นข้าราชการที่ดี เอาใจใส่ในราชการและทุกข์สุขของราษฎร จึงเป็นที่รักใคร่นับถือพากันอพยพ ตามไปอยู่ด้วยเป็นจำนวนมาก ความทราบถึงพระเจ้าสิริบุญสาร ก็คิดว่าพระวอและพระตาจะเป็นกบฎจึงเตรียมทัพมาตีเมือง
หนองบัวลุ่มภู เมื่อพระวอและพระตาได้ทราบข่าวทัพเวียงจันทน์จะยกมาตีจึงเตรียมป้องกันเมืองอย่างแข็งแรง สร้างกำแพงหินบนเขาภูพานไว้ป้องกันข้าศึก และตั้งชื่อเมืองใหม่ว่า "นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน" ประกาศตัวเป็นอิสระไม่ขึ้นกับเวียงจันทน์ กองทัพเวียงจันทน์ของพระเจ้าสิริบุญสารยกทัพมาโจมตีต่อสู้กันอยู่
ถึง ๓ ปี ก็ยังไม่สามารถตีเมืองได้ พระวอและพระตาส่งเครื่องบรรณาการไปขอความช่วยเหลือจากพม่า แต่ พม่ากลับไปเข้าข้างเวียงจันทน์ยกทัพมาสมทบทัพเวียงจันทน์ตีทัพพระตา พระตาต้องตายในที่รบส่วนพระวอ กับพวกตีฝ่าวงล้อมของข้าศึกไปอาศัยเจ้านครจำปาศักดิ์ และไปตั้งมั่นอยู่ที่ดอนมดแดง ต่อจากนั้นมา ๔ ปี พระวอจึงได้มาขอขึ้นกับกรุงธนบุรี สมเด็จพระเจ้าตากสินจึงโปรดให้พระวอกับพวกไปตั้งบ้านเรือนอยู่
ดอนมดแดงเป็นข้าขอบขัณฑสีมา ภายหลังพระเจ้าสิริบุญสาร แต่งทัพมาล้อมจับพระวอและฆ่าเสีย พระเจ้ากรุงธนบุรีจึงทรงขัดเคืองที่
พระเจ้าสิริบุญสารดูหมิ่นมาทำร้ายข้าขอบขัณฑสีมา จึงโปรดให้เจ้าพระยาจักรีกับเจ้าพระยาสุรสีห์เป็นแม่ทัพยกไปเวียงจันทน์ นครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน หรือหนองบัวลำภูจึงขึ้นกับราชอาณาจักรไทยตั้งแต่นั้นมา
คติ / แนวคิด
..........................เนื่องจากพระวอและพระตามีส่วนในการสร้างบ้านเมืองของจังหวัดหนองบัวลำภู ชาวบ้านจึงได้สร้างหอขึ้นที่บริเวณที่ดอนหออันเป็นที่ราบน้ำท่วมไม่ถึง ซึ่งภายหลังทางราชการได้สร้างศาลขึ้นใหม่ในบริเวณ ด้านหน้าของหอเดิมในปี พ.ศ. ๒๕๑๘ และจัดให้มีพิธีบวงสรวงศาลหลักเมืองในทุกวันที่ ๑๕ เมษายนของ
ทุกปี ตำนานนี้แสดงความเชื่อของชาวจังหวัดหนองบัวลำภู และความเคารพนับถือให้เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของ บ้านเมือง เป็นที่พึ่งและกำลังใจ